ازهمان سحر گاه، سالوادور آلنده از وضعیت والپارزو با خبر می شود، و پس از تبادل نظر مکرر با وزیر دفاعش، اورلاندو له تلیر، به وخامت اوضاع پی می برد، و تصمیم به بازگشت به کاخ ریاست جمهوری می گیرد، یاران وفادارش ، مانند دکتر آوگوستو اولیوارس و مشاور سیاسی او خوان گارچز، و نیزاعضای GAP ( « نیروی دوستان رئیس جمهور»)، گارد محافظ شخصی او، وی را همراهی می کنند. او به خوبی آگاه است که با یک عملیات هماهنگ و گسترده روبروست. قبل از ساعت ۱۱، سیصد تفنگدار حاضر در کاخ لاموندا، به فرمان رؤسای خود، مقر ریاست جمهوری را ترک می کنند. آلنده تنها می ماند با چند ده تن از نزدیکانش: عکس های سیاه و سفید، اورا چند ساعت قبل از مرگ، کلاهخود بر سر وتفنگ در دست نشان می دهند. او و همرزمانش رویاروی یک لشکر کشی وسیع و بی سابقه ی نظامی قرار دارند، نخست حمله ی تانک ها ، وسپس، در برابر مقاومت رئیس جمهور، بمباران ممتد کاخ ریاست جمهوری با دو هواپیمای جنگی . بخش هایی از طبقه ی اول کاخ ویران می شود و آتش تمام عمارت را فرا می گیرد.
آلنده، در آخرین خطابه ی خود، « خیانت» ژنرال های « نا سپاس»، عاملین فروپاشی نظم حکومتی، را محکوم می کند. رئیس جمهور، تا واپسین دم، خود را ضامن قانون و جمهوریت می خواند، و بار دیگر تعهد خویش در نیل به سوسیالیسم از راه مسالمت آمیز، را یاد آور می شود. او تا آخرین نفس از حقانیت آنچه او سنت دموکراتیک و مشروطیت نیروهای ارتش شیلی می داند، دفاع می کند.
روز ۹ اوت، آلنده، بازمؤمن به امکان قانونی برون رفت از بحران، بار دیگر چند تن از نظامیان را به دولت خواند و یک دولت اتحاد ملی، مدنی-نظامی تشکیل داد، امری عبث. او نومیدانه کوشید تا با اعطای امتیازاتی چند ، زمینه ی تفاهم با نیروهای دموکراسی مسیحی را نیز فراهم سازد، تلا شی بی ثمر. روز ۲۲ اوت، مجلس نمایندگان، با اعلام مغایرت دولت با قانون اساسی، به کودتا چیان چراغ سبز نشان داد. رئیس ستاد ارتش، ژنرال کارلوس پراتس گونزالز، ناچار استعفا کرد و آلنده، ژنرال پینوشه را، با توهم قانونمداری او، به این مقام گماشت. و پینوشه ی فرصت طلب، روز ۸ سپتامبر، به تحریکات ژنرال گوستاوو لی ( نیروی هوایی) تن داد و به توطئه پیوست. گرچه شماری از افسران عالیرتبه کناررفتند و یا دستگیر شدند، اما رهبری سه ارتش و تفنگداران کاخ، کودتا را به انجام رساند.
* بریده ای از کتاب Frank Gaudichaud ، بررسی انقلاب شیلی (۱۹۷۰-۱۹۷۳)، نشر سوسیال، پاریس، ۲۰۲۳
